Za twjelu sydać

Njedawno sym tu pochad a woznam słowa twjelka rozjimowała. Dźensa chcu skedźbnić na frazeologiski wobrot z tutym słowom. Wón za twjelu syda – tak prajachu Serbja něhdy wo čłowjeku, kotryž skradźu někoho wobkedźbuje, na njeho łaka, kiž skradźu słucha, zo by z druhim zwadu započał abo jemu něšto wumjetował. Němsce by tomu snano wotpowědowało „jemanden belauern“ abo „auf der Lauer liegen“. Zapisany je tutón frazeologizm hižo w Pfulowym słowniku z lěta 1866, tež Jan Radyserb-Wjela jón podawa a pozdźišo dalše słowniki – posledni króć namakamy jón w Zemanowym hornjoserbsko-pólskim słowniku. W nowšich žórłach wón wjace njewustupuje, z literatury njeje mi žadyn přikład wužiwanja znaty a njejsym tež dotal nikoho namakała, kiž by wobrot za twjelu sydać znał. Tuž drje dyrbimy za to měć, zo je wón dźensa hižo woteznaty. Pozadk tohole historiskeho frazeologizma drje je tajki, zo bě čłowjek, sedźo za twjelu (= trjenjom), zakryty, schowany a móžeše skradźu poskać, što so rěči – a hdyž so jemu hodźeše, naposkane interna na swój wužitk zasadźić. Wězo njeje tajke wuskušowanje runjewon přistojne wašnje. Hač pak su Serbja wobrot wo za twjelu sydanju z moraliskich přičin pozabyli, njebych sej prajić zwěriła.

S. Wölkowa

temy: rěčne wobroty

klučowe słowa: wobrot

hesła: twjela, sydać, za twjelu sydać, belauern